Czym są stopy procentowe?
W okresie po pandemii zaczęto coraz głośniej mówić o kryzysie gospodarczym postępującym w Europie i na świecie. Komentatorzy prześcigali się w swoich opiniach, a jako bezpośrednie następstwo problemu wskazywali inflację oraz sprzężony z nią wzrost stóp procentowych. Pojęcia te nie dla wszystkich były jednak jasne. Choć wydaje się, że w roku 2024 europejskie gospodarki dążą już z wolna ku stabilizacji, warto spojrzeć wstecz, aby zrozumieć, co się wydarzyło w tak przecież nieodległej przeszłości. Zatem czym są stopy procentowe i jaki mają wpływ na nasze życie?
Stopy procentowe są narzędziem polityki monetarnej, które określa, jaki zysk przysługuje posiadaczowi kapitału z tytułu udzielenia pożyczki innym podmiotom. W praktyce są one wykorzystywane przez banki centralne do regulowania cyklu gospodarczego w danym kraju. W Polsce ustalaniem wysokości stóp procentowych zajmuje się Rada Polityki Pieniężnej, która stanowi organ decyzyjny bezpośrednio podlegający pod NBP.
Stopy procentowe mają wpływ na różne aspekty gospodarki, takie jak raty kredytowe, wzrosty lub spadki zysku na rachunkach oszczędnościowych, zwroty z inwestycji, ceny akcji, obligacji i wiele innych.
Od czego zależy wysokość stóp procentowych?
Wysokość stóp procentowych zależy od wielu zmiennych. Bezpośrednio odpowiedzialna jest za nie Rada Polityki Pieniężnej, jednak jej członkowie kierują się w swoich decyzjach określonymi przesłankami. Ma to przybliżać do osiągania celów nadrzędnych, takich jak stabilność cen, pełne zatrudnienie czy też stabilny wzrost gospodarczy.
Jednym z kluczowych czynników wpływających na decyzje dotyczące polityki monetarnej jest poziom inflacji. Banki centralne starają się utrzymać inflację na poziomie docelowym poprzez odpowiednie dostosowanie stóp procentowych. Wysoka inflacja często prowadzi do podwyżek stóp procentowych, co ma ograniczyć wzrost cen.
Banki centralne monitorują również poziom aktywności gospodarczej, na którą składa się wiele czynników, w tym przede wszystkim PKB. W przypadku zbyt szybkiego wzrostu gospodarczego często podnosi się stopy procentowe w celu jego spowolnienia i niedopuszczenia do przegrzania gospodarki. Z kolei przy recesji lub zagrożeniu recesją banki centralne mogą obniżyć stopy procentowe, aby pobudzić aktywność gospodarczą.
Banki centralne biorą pod uwagę również sytuację na rynkach finansowych, takie jak poziom stóp procentowych na rynku międzybankowym, sytuacja na rynku akcji i obligacji oraz stan rynków walutowych. Te czynniki mogą wpływać na decyzje dotyczące stóp procentowych.
Na co wpływa wysokość stóp procentowych?
Główne cele ustalania stóp procentowych obejmują kontrolę inflacji, pobudzanie lub hamowanie wzrostu gospodarczego oraz stabilizację cen. Wysokie stopy procentowe mogą zmniejszyć aktywność gospodarczą poprzez utrudnienie pożyczania pieniędzy, co prowadzi do spowolnienia inflacji. Z kolei niskie stopy procentowe mogą pobudzić gospodarkę poprzez zachęcanie do pożyczania i inwestowania.
W praktyce wartość stóp procentowych ma szeroki wpływ na różne aspekty życia codziennego. Jeśli są wysokie, oznacza to m.in. wyższe koszty pożyczek i kredytów, co może ograniczyć popyt na usługi finansowe tego typu. Z kolei posiadacze lokat, obligacji skarbowych i innych produktów oszczędnościowych mogą zauważyć wzrost oprocentowania na swoich rachunkach, co przekłada się na większą opłacalność takich inwestycji.
Zmiany stóp procentowych mają też bezpośrednie przełożenie na poziom inflacji. Pomagają bowiem regulować popyt w gospodarce. Podwyższenie stóp procentowych może ograniczyć wydatki i zahamować wzrost cen, podczas gdy ich obniżenie pobudza chęć korzystania z dóbr i usługi, przez co przyczynia się do wzrostu inflacji.
